EKSPONAT MIESIĄCA - HISTORIA PEWNEJ FILIŻANKI

Nie ma lepszego połączenia na długie zimowe wieczory, niż książka i filiżanka z aromatyczną herbatą w dłoni. Wiedząc o tym, postanowiliśmy przybliżyć historię porcelanowej filiżanki. Warto zauważyć, iż historia europejskiej porcelany jest znacznie krótsza aniżeli dzieje znanej od VII w. porcelany chińskiej.

Przekazy historyczne mówią, że Europa poznała porcelanę dzięki słynnemu podróżnikowi Marco Polo, który przywiózł ją na stary kontynent. Jedwabnym Szlakiem porcelanowe cudeńka docierały najpierw na dwory królewskie i do pałaców najbardziej znamienitych (i bogatych) rodów. Chińczycy jednak pilnie strzegli receptury porcelany, dbając o własną wyłączność. O europejskiej masie porcelanowej można mówić dopiero od 1709 r. kiedy to metodą prób i błędów pewien niemiecki alchemik "wynalazł" sposób na produkcję masy, która wypalona w wysokiej temperaturze dała w efekcie porcelanę.

Niemal od razu powstała pierwsza europejska fabryka porcelany w Miśni, leżąca niedaleko Drezna, do dziś popularny obiekt turystyczny dla zwiedzających wschodnie Niemcy. Potem produkcja pojawiła się we Francji i Anglii. W 1771 r. receptura produkcji porcelany została upubliczniona. Od tego momentu rozpoczął się prawdziwy boom - fabryki porcelany powstawały dosłownie wszędzie. 

Przez wieki porcelana była wyznacznikiem statusu majątkowego właściciela, traktowana niemal na równi z dziełami sztuki. Stylowe, ręcznie malowane serwisy przechodziły z pokolenia na pokolenie, stanowiąc cząstkę historii i tradycji najznamienitszych rodów.

Porcelanowe tradycje są w Polsce bardzo silne - na przestrzeni wieków działało i działa do dziś co najmniej kilka fabryk naczyń i innych wyrobów porcelanowych. W 1783 r. otworzono pierwszą fabrykę (najpierw fajansu, potem porcelany) w Korcu - dziś leżącym na terenie Ukrainy. Słynna korzecka porcelana nie była jednak produkowana zbyt długo, po powstaniu listopadowym fabrykę w Korcu zamknięto. Niemal równocześnie powstała jednak kolejna polska fabryka porcelany w Ćmielowie - istniejąca i kontynuująca tradycje po dziś dzień. W 1892 r. powstała fabryka w Chodzieży. To jedna z najstarszych marek polskiej porcelany. Początkowo produkowali naczynia fajansowe, w 1896 r. dodała do swojej produkcji porcelanę.

Najznakomitsze manufaktury i fabryki porcelany istniejące na przestrzeni dziejów sygnowały swoje wyroby i stosunkowo często zmieniały sygnatury, dodając lub odejmując kolejne elementy przy zmieniających się strukturach własnościowych fabryk czy też modach bądź upodobaniach. Stąd korzystając z katalogów sygnatur czy stron internetowych możemy z dużym przybliżeniem określić lata produkcji konkretnych porcelanowych wyrobów. Filiżanka  prezentowana na zdjęciu pochodzi z Fabryki Porcelany w Chodzieży, a sygnatura na filiżance stosowana była w latach 1945 – 1964. Losy Manufaktury Chodzieskiej były dość burzliwe na przestrzeni wieków, ponieważ firma przechodziła z rąk do rąk, aż do roku 2013 kiedy to Fabryka ĆMIELÓW stała się właścicielem Chodzieży i obie zostały połączone w całość. Dzięki temu firma stała się największym producentem cienkościennej porcelany w całej Europie. Do dziś porcelana chodzieska towarzyszy nam w codziennych posiłkach i zdobi nasze stoły, a polska porcelana należy do najbardziej cenionych w Europie i na świecie.

Ciekawostki historyczne

Kiedyś wierzono, że porcelana rozpuszcza się pod wpływem silnej trucizny. To jeszcze bardziej wzmogło popularność porcelany. Otrucia były wtedy na porządku dziennym i panowało przekonanie, że posiadana porcelana "ostrzeże" właściciela przed trucizną podaną w trunkach lub posiłkach.

We wrześniu 2017 r. na jednej z aukcji w Hongkongu sprzedano porcelanową salaterkę, ocenianą na wiek ok.1000 lat - za astronomiczną kwotę ponad 37 mln dolarów.