EKSPONAT MIESIĄCA - ZABAWKA Z PORCELANY

Lalka z porcelany, Francja, lata 30-te XX w., /ubranie nieoryginalne/

Zbiory prywatne

HISTORIA LALKI

Historia lalek sięga kilku wieków przed naszą erą. Pierwsze tego typu zabawki zostały odnalezione w starożytnych grobowcach a wykonane były z gliny lub drewna. Przyjmuje się, że oprócz znanego nam dzisiaj zastosowania, pełniły też rolę kultową. Przed zamążpójściem młoda narzeczona poświęcała swoje zabawki bóstwu opiekuńczemu. Gdy jednak dziewczynka umierała, nie dożywszy wieku młodzieńczego, lalki chowano razem z nią w grobie. Wiele lalek z tamtego okresu nie zachowało się do czasów dzisiejszych, ze względu na materiał z którego zostały wykonane - wspomniana już glina, drewno ale także tkaniny, kości, futra, liście nie gwarantowały trwałości ręcznie wytworzonych zabawek.  Nieliczne egzemplarze można podziwiać w muzeach archeologicznych.

W średniowieczu lalka miała przede wszystkim zbliżać człowieka do Chrystusa. Stąd też dzieci bawiły się lalkami - figurkami przedstawiającymi bezimiennych świętych, duchownych, czasem  postaci Jezusa bądź Maryi. W tamtych czasach wierzono, że poprzez lalkę, można było zrobić krzywdę drugiemu człowiekowi. "Święte? lalki" chroniły przed klątwą. Żaden człowiek nie odważyłby się przecież nastawać na Pana Boga.

Od końca wieku XVI i początku wieku XVII pojawiają się powoli lalki świeckie. Ale na wioskach we Włoszech, Portugalii czy Hiszpanii królują woskowe i drewniane świątki zwane santosami. Umieszczane często na domowych ołtarzykach, lub w kapliczkach strzegą ogniska domowego. We Francji do teraz produkuje się gliniane santony - lalki wyobrażające starych ludzi oraz przedstawicieli różnych profesji, przybywających do szopki pokłonić się małemu Jezusowi.

Wiek XVIII i XIX to czas rozkwitu lalek woskowych i drewnianych. Lalka zeświecczona  staje się przedmiotem masowej produkcji i jest dostępna dla wszystkich dzieci, nie tylko tych mieszkających na królewskich czy książęcych dworach. W miejscowości Val Gardena w Alpach rodzi się Peg  - drewniana artykułowana laleczka, która popularna była jeszcze do początków wieku XX.

Wiek XX to prawdziwa rewolucja w lalkarstwie. Powstają lalki o twarzach z wosku, masy papierowej, drewna, porcelany i biskwitu, ubrane w stroje zgodne z ówczesną modą. W latach 30-tych bardzo popularne stają się bobasy z celuloidu - nietrwałego, łatwopalnego materiału, oraz lalki kompozytowe. Lata 50-te to era twardego plastiku i winylu. Z inicjatywy Ruth Handler powstaje najpopularniejsza na świecie lalka - Barbie. W XXI w. różnorodność potrafi przyprawić o zawrót głowy. Oprócz lalek dziecięcych powstają też te kolekcjonerskie, dla dorosłych. Dużym powodzeniem wśród zbieraczy cieszą się lalki zabytkowe, szczególnie europejskie, przedwojenne a także polskie z okresu PRL. Również producent Barbie - firma Mattel wypuszcza na rynek specjalne serie dla kolekcjonerów. Swoich wielbicieli mają azjatyckie lalki z żywicy typu BJD oraz realistyczne reborny do złudzenia przypominające małe dzieci. 

Losy lalki obrazują przemiany kulturowe na przestrzeni wieków. Poznając szczegółową historię tych zabawek poznajemy światopogląd, zwyczaje, życie codzienne i modę panujące w dawnych czasach. Kolekcjonerzy, poprzez zbieranie starych lalek, starają się zachować pamięć o latach, które już minęły.

  Na podstawie tekstu Anny Ziembińskiej